Rubrikën “Cili është mendimi juaj” për të diskutuar prejardhjen e emrit “Kallarat” të fshatit tonë e hapëm me qëllim të hedhjes sa të jetë e mundur dritë mbi etimologjinë e këtij emri. Dhe më mirë dritë në këtë çështje mund të hedhin me mendimet e tyre ata intelektualë kallaratas që kanë formimin e duhur gjuhësor e historik. Me rrahjen e mendimeve jo kuturu, por mbi baza shkencore e studimore, do të arrihet në një përfundim që, siç thotë z. Gafur Shameti në shkrimin e tijreplikë, të na çojë ose të na përafrojë tek burimi më i mundshëm. Kjo arrihet përmes debatit me argumentime e kundërargumentime të bazuara. Vetëm kështu mund të shkohet drejt të vërtetës. Është logjike që përparësi në këto diskutime t’i jepet argumentimit gjuhësor, fi lologjik, pa shpërfi llur mendimet e tjera për aq sa mund të qëndrojnë.
Kam mendimin që toponimi “Kunjovë”, etimologjikisht i diskutueshëm, të mos merret për argument si i lidhur me fjalën sllave “konj”, që shqip do të thotë “kalë” nga mund të mendohet prejardhja e emrit Kallarat dhe që pushtuesit sllavë do ta kenë përkthyer në gjuhën e tyre. Këtë mendim e bazojmë në dy argumente.
Së pari, fshati ynë nuk është quajtur asnjëherë Kunjovë, por vetëm Kallarat. Kunjovë është quajtur e quhet treva ku ngrihej fshati Kallarat në lashtësi, por jo vetë fshati. Ka plot shembuj në Shqipëri që qendra e banimit (fshati apo qyteti) ka emër të ndryshëm nga ai që ka treva ku ngrihet fshati apo qyteti. Së dyti, unë, si njohës i gjuhëve sllave, në asnjë fjalor të këtyre gjuhëve nuk e gjej fjalën “konjovë” apo “kunjovë”, qoftë më vete, qoftë në çerdhen e fjalës “konj”, si derivat i kësaj fjale.
Prandaj mendoj se duhet t’ua lemë vendin argumenteve të tjerë gjuhësorë lidhur me prejardhjen e emrit Kallarat. Më duket bindës mendimi mbi etimologjinë e këtij emri i profesor Ramiut, si studius kompetent i drejtpërdrejtë i fushës së gjuhësisë, po edhe i historisë. Prandaj nuk do ta quaja të tepërt të shënoja këtu edhe rreshtat, që bëjnë fjalë për emrin Kallarat, të shkëputura nga libri i tij “Histori e Kurveleshit” për ata lexues” që mund të mos u ketë rënë në dorë ky libër, në të cilin Ramiu trajton edhe prejardhjen e emrave të fshatrave të Kurveleshit. Citojmë: “Emrat Kallarat, Lazarat, Progonat dhe Vishat nga pikëpamja gjuhësore, sipas E.Çabejt, nuk janë tjetër veçse shumësa kolektivë (Progonat=pasardhësit e Progonit).
Sipas kësaj gjedheje, Lazarat vjen nga fjala Lazar/Lazër; Vishat është formuar nga Vishë, që si emër personi a mbiemër sot nuk haset në Labëri, por dëshmohet në toponimi, me Qafa e Vishës në Himarë. Po ashtu, Kallarat lidhet me Kalojero, siç mund të konkludohet duke u nisur nga trajta Ka(l)lojrat e regjistrit turk të vitit 1431, Kalojerates në një letër të vitit 1581 drejtuar papës dhe Kalozherates në letrën e vitit 1759 drejtuar careshës së Rusisë. Fjala kllogjër, një trajtë e shkurtuar e kallogjer/kallojer (greq. kalojeros “murg ortodoks”) është e vjetër në Kurvelesh, siç e dëshmojnë toponimet Kllogjër (Pilur), Kisha e Kllogjrit (Bolenë), Guri i Kllogjrit (Çorraj). Sot kallonjer përdoret në Kurvelesh për larvën në ngjyrë të zezë të bretkosës. Mirëpo te arbëreshët e Italisë Kalojer dëshmohet si emër vetjak dhe si mbiemër familjeje në regjistra pagëzimi të shek. XVI-XVII. Në Horën e Arbëreshëve kemi emrat Calojera Salamuni (1628) , Calojera Pilura (1632) etj., kurse si mbiemër haset në Horë më 1569, në Mexojuzo më 1616, në Palac Adriano më 1640 dhe në Kontesa Entelina më 1683. Pa dyshim që Kalojero, si emër ortodoks, ka qenë përdorur edhe në Labëri dhe i pari i Kallaratit quhej Kalojero”. (Rami Memushaj, Histori e Kurveleshit, f. 44-45, botim TOENA, 2004)
Së fundi, ndonjëri mund të shtrojë pyetjen, pse në ato shkrime (letra) të hershme emri i Kallaratit shkruhet me shkronjën “l” e jo me “ll”. Për të mos krijuar dyshim, nisur nga ky fakt, se po të qëndronte njëri version, ky emër do shkruhej Kalarat dhe po të qëndronte versioni tjetër, do shkruhej Kallarat, po shënojmë këtë detal. Në shtetet që përdorin alfabetin latin, shkronja l është e barabartë në shqiptim me ll-në tonë. Kështu që Kalojero do lexuar Kallojero sipas alfabetit tonë. Rrjedhimisht, Kallarat, po qe se do të shkruhej nga të huajt ashtu siç do ta dëgjonin nga ne shqiptarët, ai do shkruhej Kalarat, ndërsa Kallarat (me ll) të huajt do ta shkruajnë po ta marrin nga tekstet e shkruara shqip.
Kemi mendimin që le të vazhdojë rrahja e mendimeve për etimologjinë e emrit “Kallarat”, po qe se mund të ketë edhe të tjera, për të arritur në një përfundim sa më të saktë. Nga debati nuk vjen asgjë e keqe, përveç ndriçimit më të mirë të problemit.
Botuar ne gazeten Kallarati, Nr. 59
