Duke qenë se ndryshimet ishin shumë të thella gjatë debateve në mbledhjen e Komisionin Mbarëkombëtar të Gjuhës, akademiku Rami Memushaj rrëfen pse gjuhëtarët shqiptarë dhe nga Kosova kanë refuzuar vendimin.
Ju keni qenë anëtarë në komisionin e drejtshkrimit, pse u ndërpre për 6 vjet puna e tij?
-Komisioni e ka ndërprerë punën në 2006-n, në një mbledhje të fundit kur gjuhëtarët iu përgjigjën propozimeve të ardhura nga Prishtina që ishin për ndryshime të thella drejtshkrimore. Ndër ta profesor Emil Lafja shprehu idenë që të punohet me drejtshkrimin “me limë”, të mos shkallmohet gjuha zyrtare për të ngritur diçka tjetër. Ky komision filloi përpjekjet për ndryshimin. Tani duke qenë se bëhet një punë hermetike dhe e mbyllur dhe po bëhet shpesh, kuptohet që këtu është implantuar modeli i politikës, që ka vijuar me përjashtime anëtarësh dhe mbledhje të mbyllura.
Si e tha dorëheqjen profesor Emil Lafe?
Ne kemi qenë në një komision atëherë. Kohët e fundit nuk janë thirrur më profesorë me emër. Unë që jam anëtar i komisionit nuk jam thirrur fare. Para disa kohësh Emil Lafja, që ishte kryetari i këtij komisioni të drejtshkrimit dha dorëheqjen. Komisioni është riformatuar së fundmi.
Megjithëse ka tri ditë që është bërë mbledhja dhe është marrë vendimi, akademia mban pezull një deklaratë për shtyp?!
-Për palën shqiptare, raportin kryesor e ka mbajtur Kolec Topalli, i cili si gjuhëtar ka merita, por me drejtshkrimin s’ është marrë. Dhe për palën kosovare e ka mbajtur dikush tjetër konferencën andej. Janë pranuar propozimet e grupit të Prishtinës. Grupi i Prishtinës është një grup i krijuar me bazamilitare, krahinore. Duke votuar me numra ata kanë fituar, për shkak se shumica e anëtarëve kanë ikur. Ata nuk pranuan propozimet për ndryshimin e gjuhës.
Janë të thella ndryshimet?
-Ndryshimet janë të thella. Goditet zanorja ë, sepse nuk ka qenë një komision ekspertësh, që janë marrë me drejtshkrimin, por është komision i cili është future rishtas dhe janë të rinj. Propozimet e tyre dhe kontestimet e tyre për drejtshkrimin nisen rrallë nga faktorë që merren ne konsideratë për gjuhën e shkruar, siç është shqiptimi. Sigurisht në të folmet veriut ë-ja është e reduktuar, por ë-ja ruan strukturën morfologjike të gjuhës. Jo vetëm se është më kumbuese si zanore, por ruan edhe strukturën e rrokjeve të shqipes.
Cilat janë?
Tani ata thonë që do të shkruajmë jo babait, por babs, jo nënës, por nans. Për shembull, kjo (ns) nuk ka ekzistuar në shqipe, po krijon grupe bashkëtingëlloresh të reja, pra prishet struktura. Goditet edhe gramatika, morfologjia, goditet drejtshkrimi. Këta po prodhojnë një përçarje, unë e shoh si një gjë të keqe këtë.
Ju thatë se nuk e kanë tagrin këta të komisionit që po bëjnë ndryshimet?
-Janë akademikë dhe kanë në dorë si të thuash institucionin dhe autoritetin e akademikut, të cilët në fakt problemin e kanë diskutuar dhe e diskutojnë në pozita ideologjike. Po fusin politikën nëgjuhësi. Në të vërtetë standardi lindi në Kosovë, para se në Shqipëri ta bënim kongresin. Ata punonin me projekte e drejtshkrimit të 1967-s. Ata thanë që gjuha jonë letrare do të jetë gjuha zyrtare e trungut amë. Kjo që po bëhet është një vepër e shëmtuar.
Nënkryetari i Akademisë, tha që nuk bëhet fjalë për ndryshime të thella…
Nuk është e vërtetë. Thuhet që nuk do të shkruajnë këta, por kta; dëborë-dborë; dërrasëdrrasë; kombëtar-kombtar. Do heqim ë-në e temës kur formojnë fjalë me prapashtesa ose me kompozime, të emrave në gjininë emërore, ku do të hiqet ë-ja. Duke i hequr zanore shqipes humbet tingëllimën e saj, do të bëhet një gjuhë gumëzhitëse.
Kush e instrumenton këtë ndërhyrje?
-Ministri i Arsimit. Ai ka disa vjet që ka kërkuar një kongres drejtshkrimi.
Intervista u krye nga Dhurata HAMZAI
Intervista u botua sot ne gazeten Shqiptarja.com
(sg/shqiptarja.com)
